5,124. ทิสสฺส ปสฺส ทสฺส ทส ท ทกฺขาติ

เอเต อาเทสา ทิสสฺส วา โหนฺติฯ อเนกวณฺณตฺตา สพฺพาเทโสฯ ปสฺสติ ปสฺสนฺติ, ทกฺขติ ทกฺขนฺติฯ กมฺเม-กฺเย ปุพฺพรูโป, ทิสฺสติ ทิสฺสนฺติ, วิปสฺสียติ ทกฺขียติ อิจฺจาทิฯ

6,69. ทกฺข+ข+เหติ+โหหีติ โลโป

ทกฺขาทีหิ อาเทเสหิ ปรสฺส สฺสสฺส โลโป วา โหติฯ ทกฺขติ ทกฺขิสฺสติฯ อปสฺสิ ปสฺสิ, อปสฺสิํสุ ปสฺสิํสุ อปสฺโส ปสฺโส, อปสฺสิตฺถ ปสฺสิตฺถฯ อปสฺสิํ ปสฺสิํ, อปสฺสิมฺห ปสฺสิมฺหฯ ตถา อทสฺสี ทสฺสี, อทสฺสิํสุ ทสฺสิํสุ อิจฺจาทิฯ อนชฺชตเน ทสาเทโส, อทฺทสา อทฺทสฯ อทฺทา อทฺท อิจฺจาทิฯ อปสฺสิสฺส ทกฺขิสฺส อิจฺจาทิฯ ปสฺเสยฺย ทกฺเขยฺย, ปสฺสตุ ทกฺขตุ อิจฺจาทิฯ

สท=วิสรณคตฺยาวสาทนาทาเนสุ, นิปุพฺโพ, ‘‘ชรสทาน+มีม วา’’ติ อีมอาคโมฯ นิสีทติ, นิสีทนฺติ อิจฺจาทิฯ ภาเว-นิสชฺชติ, นิสชฺชเตฯ

ยช=เทวปูชาสํคติกรณทาเนสุ, ยชติ, ยชนฺติ อิจฺจาทิฯ กมฺเม –

5,113. ยชสฺส ยสฺส ฏิ+ยีติ

ยชสฺส ยสฺส ฏิ+ยี โหนฺติ กานุพนฺเธติ พหุลาธิการา ตฺยาทิวิสเยปิ กฺเย ปุพฺพรูเป จ อิชฺชติ ยิชฺชติ มยา พุทฺโธฯ โส ยชิสฺสติ, เตน อิชฺชิสฺสเต ยิชฺชิสฺสเตฯ โส ยชี , เตน อิชฺชิ ยิชฺชิฯ โส ยชิสฺสา, เตน อิชฺชิสฺสา ยิชฺชิสฺสาฯ โส ยเชยฺย, เตน อิชฺเชยฺย ยิชฺเชยฺยฯ โส ยชตุ, เตน อิชฺชตุ ยิชฺชตุ อิจฺจาทิฯ

วท=วจเน, ‘‘คมวทา’’ ทินา วทสฺส วชฺชาเทโส วา, ลสฺส ‘‘อูลสฺเส’’ติ กฺวจิ เอ จ, วชฺชติ วเทติ วทติ, วชฺเชนฺติ วเทนฺติ อิจฺจาทิฯ กมฺเม – ‘‘กฺยสฺสา’’ติ อีญ, วชฺชียติ วชฺชติ วทียติ, วชฺชียนฺติ วชฺชนฺติ วทียนฺติฯ วทิสฺสติ, วทิสฺสนฺติฯ อวที วที, อวทิํสุ วทิํสุฯ อวทิสฺส วทิสฺสฯ วชฺเช วชฺเชยฺย วเท วเทยฺย, วชฺเชยฺยุํ วเทยฺยุํฯ วชฺเชตุ วเทตุ วทตุ อิจฺจาทิ ยถาคมํ เญยฺยํฯ

กมุ=ปทวิกฺเขเป, ‘‘ปโรกฺขายญฺจา’’ติ จคฺคหเณน กม กม อิติ ทฺวิตฺเต อนาทิพฺยญฺชนโลเป ลวิกรเณ ‘‘กวคฺคหา’’ ทินา กสฺส เจ นิคฺคหีตาคเม จ กเต จํกมติ กมติ อิจฺจาทิฯ จล=กมฺปเน, จํจลติฯ ชล+ทล=ทิตฺติยํ, ทฺวิตฺเต ททฺทลฺลติ อิจฺจาทิฯ (สวุทฺธิกภูวาทินโย)ฯ

หู+ภู=สตฺตายํ, ตฺยาทีสุ ‘‘กตฺตริ โล’’ติ โล, ตสฺส โลเป ‘‘ยุวณฺณาน+เมโอ ปจฺจเย’’ติ โอกาโรฯ โส โหติ, เต โหนฺติฯ โหสิ, โหถฯ โหมิ, โหม อิจฺจาทิฯ ภาเว-เตน หูยติ หูยเตฯ

31. หูสฺส เห+เหหิ+โหหิ สฺสตฺยาโท

หูสฺส เหอาทโย โหนฺติ สฺสจฺจาโทฯ เหสฺสติ เหหิ สฺสติ โหหิสฺสติฯ

69. ทกฺข+ข+เหหิ+โหหีหิ โลโปติ

ทกฺขาทีหิ อาเทเสหิ ปรสฺส สฺสสฺส วา โลโป โหติฯ เหหิติ เหหิสฺสติ, โหหิติ โหหิสฺสติฯ เหหินฺติ เหหิสฺสนฺติ, โหหินฺติ โหหิสฺสนฺติ อิจฺจาทิฯ อนชฺชตเน อีมฺหิ อญาคโม, ‘‘ปโร กฺวจี’’ติ อีสฺส โลโป, โส อหุฯ วุทฺธิมฺหิ ‘‘ทีฆา อีสฺส’’ อิติ อีสฺส สิอาเทโส, สุโว อโหสิ อานนฺโทฯ

41. หูโต เรสุํ

หูโต ปรสฺส อุ+มิจฺจสฺส เรสุํ วา โหติฯ รการานุพนฺโธ ‘‘รานุพนฺเธนฺตสราทิสฺสา’’ติ อนฺตสราทิสฺส โลโปฯ อเหสุํฯ โอการวุทฺธิ อวาเทเส อหวุํฯ โอสฺส สิอาเทเส อโหสิฯ

46. อิํสฺส จ สิญ

อิมิจฺจสฺส สิญ โหติ มฺหาตฺถานญฺจ พหุลํฯ ญากาโร อาขฺยาวยวตฺโถ (อุกาโร) อิกาโร อุจฺจารณตฺโถฯ ‘‘ออีสฺสา’’ ทินา อิญาคเม ตุมฺเห อโหสิตฺถ, อโหสิฯ ปรสฺสรโลเป รสฺเส จ อหุํ, อโหสิมฺห, อหุมฺห, รสฺโสฯ ภาเว-อภวิ, อาสฺสตฺถาเทโส, อภวิตฺถฯ อนชฺชตเน อาอูอาทิปจฺจเย กเต ‘‘ยุวณฺณาน+มิย งุวง สเร’’ติ อุวงาเทเส อหุวา, อหุวุ, อหุโว, อหุวตฺถฯ อสฺส อมาเทเส อหุํ อหุวํ, อหุมฺห อิจฺจาทิฯ ภาเว-เตน อหุยิ อหุยิตฺถฯ อหวิสฺสา, อหวิสฺสํสุ อิจฺจาทิฯ ภาเว-อหุยิสฺส, อหุยิสฺสถฯ ปุพฺพสฺสรโลโป, เหยฺย , เหยฺยุํ อิจฺจาทิฯ ภาเว-หูเยยฺย, หูเยถฯ โหตุ, โหนฺตุ อิจฺจาทิฯ ภาเว-หูยตุ, หูยตํฯ อนุปุพฺเพ อนุโภติ อิจฺจาทิ สพฺพวาเรสุ โยเชตพฺพํฯ ภาเว รูปาภาวาฯ กมฺเม-อนุภูยติ อิจฺจาทิ วิเสโสฯ

สิ=สเย, ลสฺส โลโป วุทฺธิ, เสติฯ อยาเทเส สยติ, เสนฺติ สยนฺติ อิจฺจาทิฯ กมฺเม-อติปุพฺโพ, กฺเย ‘‘ทีโฆ สรสฺสา’’ติ อิสฺส ทีเฆ จ กเต เตน อติสียติ, อติสียนฺติ อิจฺจาทิฯ ภาเว-เตน สียติ, สียเตฯ ตถา ภวิสฺสติอาทีสุฯ

นี=ปาปเน, ทฺวิกมฺมโก+ยํ, อชํ คามํ เนติ นยติ, เนนฺติ นยนฺติ อิจฺจาทิฯ กมฺเม-นียเต คามํ อโช เทวทตฺเตน อิจฺจาทิฯ ตถา เสเสสุปิ โยเชตพฺพํฯ

ฐา=คตินิวตฺติยํ –

5,175. ฐาปานํ ติฏฺฐปิวา

ฐาปานํ ติฏฺฐปิวาโหนฺติ วา นฺต+มาน+ตฺยาทีสุฯ ลสฺส โลเป ติฏฺฐติ, ติฏฺฐนฺติ, ฐาติ, ฐานฺติฯ

5,131. ปาทิโต ฐาสฺส วา ฐโห กฺวจิติ

ปาทิโต ปรสฺส ฐาสฺส กฺวจิ ฐโห โหติ วาฯ สณฺฐหติ, สณฺฐหนฺติฯ ลสฺเส, อธิฏฺเฐติ, อธิฏฺเฐนฺติฯ กมฺเม –

5,137. อญฺญาทิสฺสา+สฺสี กฺเย

ญาทิโต+ญฺญสฺส อาการนฺตสฺส กฺริยตฺถสฺส อี โหติ กฺเยฯ อุปฐียติ, อุปฐียนฺติฯ ฐหาเทเส ‘‘กฺยสฺสา’’ติ อีญ , เตน ปติฏฺฐหียติ, ปติฏฺฐหียนฺติฯ ภาเว-อีมฺหิ ฐียติ, ฐียเตฯ ตถา ปปุพฺเพ ปติฏฺฐิสฺสติ ปติฏฺฐหิสฺสติฯ อีสฺส สิมฺหิ อฏฺฐาสิ, อฏฺฐํสุ, สณฺฐหิ, สณฺฐหิํสุฯ ปติฏฺฐิสฺส ปติฏฺฐหิสฺสฯ ติฏฺเฐ ติฏฺเฐยฺย, สณฺเฐ สณฺเฐยฺย, สณฺเฐยฺยุํ, สณฺฐเห สณฺฐเหยฺยฯ ติฏฺฐตุ ฐาตุ, สณฺฐหตุ อิจฺจาทิฯ

ปา=ปาเน, ปิวาเทเส ปิวติฯ ‘‘ตวคฺควรณา’’ โท ‘‘พยญา’’ติ โยควิภาเคน วสฺส พกาโร, ปิพติฯ กมฺเมปียติ, ปียนฺติ อิจฺจาทิฯ

อส=ภุวิ,

52. ตสฺส โถติ

อตฺถิโต ปรสฺส ตสฺส โถ โหติฯ ปรรูเป ปฐมกฺขรตกาเร จ อตฺถิฯ ‘‘นฺต+มาน+นฺติ+ยิ+ยุํสฺวา+ทิโลโป’’ติ อสฺส โลโป, สนฺติฯ

53. สิหิสฺว+ฏ

อตฺถิสฺส อฏ โหติ สิหิสุฯ โฏ สพฺพาเทสตฺโถฯ ตฺวํ อสิฯ ปรรูปาทิมฺหิ กเต อิทานิ ตุมฺเห อตฺถฯ

54. มิมานํ วา มฺหิมฺหา จ

อสสฺมา ปเรสํ มิมานํ มฺหิมฺหา วา โหนฺติ ตํสนฺนิโยเคน อสสฺส อฏ จฯ อมฺหิฯ

55. เอสุ ส

เอสุ มิเมสุ อสสฺส โส โหติ, ปรรูปพาธนตฺถํฯ อสฺมิ, อมฺห อสฺมฯ ภวิสฺสติปจฺจเย –

5,129. อ+อา+สฺสอาทีสุ

ปโรกฺขา อ-อาโท อนชฺชตน อา-อาโท กฺริยาติปตฺติสฺสา-อาโท ภวิสฺสติสฺสตฺยาโท จ อตฺถิสฺส ภุ โหติฯ อาเทสวิธานํ อสสฺสาปโยคตฺถํ, กิสฺมิญฺจิ ปจฺจยวิเสเส, ตสฺมา อสิตพฺพนฺติอาทิ น ภวติฯ ภวิสฺสติ, ภวิสฺสนฺติฯ อภวา, อภวุฯ กฺริยาติปตฺติยํ ภุอาเทเส อภวิสฺส, อภวิสฺสํสุ อิจฺจาทิฯ เอยฺยาทิมฺหิ –

50. อตฺถิเต+ยฺยาทิจฺฉนฺนํ ส+สุ+ส+สถ+สํ+สาม

อส=ภุวิ+จฺจสฺมา ปเรสํ เอยฺยาทิจฺฉนฺนํ สาทโย โหนฺติ ยถากฺกมํฯ ปรรูเป โส อสฺส, เต อสฺสุฯ ตฺวํ อสฺส, ตุมฺเห อสฺสถฯ อหํ อสฺสํ, มยํ อสฺสามฯ ตฺวาทิมฺหิ โส อตุ, อสฺส โลเป สนฺถุ, อยาเทเส ตฺวํ อหิ, ตุมฺเห อตฺถฯ อมฺหิ, อมฺห, สาเทเส อสฺมิ อสฺมฯ พหุลาธิการา อชฺชตเน อาสิ, อาสิํสุ, อาสุํ อิจฺจาทีปิ โหนฺติฯ

พฺรู=วจเน,

36. พฺรูโต ติสฺสีญ

พฺรูโต ปรสฺส ติสฺส อีญ วา โหติฯ วุทฺธิอวาเทเส ลสฺส โลเป พฺรวีติฯ